Ceylan derisi üzerine yazılmış kûfî hatlı Kur'ân-ı Kerîm sayfası(Telif hakkı olduğu için resim küçültülmüştür.)
CEYLANFotoğrafın kaynağı:www.xresimleri.comceylan-resimleri-
HERKESE GÜZEL SABAHLAR!
Ülke ve dünya gündeminin can sıkıcı olaylarla çalkalanıp durduğu bu gergin sabahta size dağların ve çöllerin güzel gözlü ahusu diye nam salmış, türkülerimize konu olmuş edebiyatımızın mazmunları arasında en çok işlenmiş olan bir canlıdan söz etmek istiyorum: Ceylan
Evet, “ahu gözleriyle”, “ürkek bakışlarıyla”, “seke seke çaydan geçişiyle” sevgili ile özdeşleştirilen ceylan, cüsse bakımından keçiden küçük bir antilop türüdür. Yaşam alanları çoğunlukla çöller olan ceylanların boyları 1.15- 1.50 cm. arasında değişmektedir. Renkleri sarı kum renginde, boynuzları yay şeklindedir.
Ceylanların gözlerinin güzelliği şarkılarda, türkülerde ve şiirlerde bolca işlenmiştir.
Ceylanların gözpınarlarından alt dudaklarına doğru inen çizgiler, gözlerini çok daha güzel ve çekici gösterir. İşte bu farklı çizgi ceylanı sanki ağlıyormuş da gözünden yaş sızıyormuş gibi gösterdiğindendir ki türküde:
“Ağlama ceyran balası, sızlama ceyran balası”
“Gider gözuv karası, gider gözuv karası”
diye ceylanın gözlerinden inen bu ince çizgiye dikkat çekilmiştir. Bilindiği gibi Âzerî ve Türkmen Türkçelerinde ceylana “ceyran” denilmektedir.
“gözuv”: Kerkük Türkçesinde “gözün” demektir.
Arapça adı: Ğazâl” olan ceylanın Farsça karşılığı : “Âhû” dur.
Şair bir yandan sevdiğinin kendisine verdiği cefalardan sitem ederken bir yandan da:
“Âhû gözlüm kar yağdırdın başıma” diyerek gözlerini ceylana benzetmektedir.
Bir Kerkük türküsünde kız, kendisine laf atan oğlana cevabını kendi gözlerinin ceylan kadar güzel olduğunu söyleyerek yapıştırmaktadır:
Erkek:
“Hacı Farac’ın kızısan gözleruv sürmeli”
“Gel mene göster gözler men alim seni”
Kız:
“Git git git güzel oğlan gözümü neynisen?
“Dağlarda bala ceyran hiç görmeyipsen?”
ben:ben
gözleruv:gözlerin
neynisen: ne yapacaksın
bala ceyran: yavru ceylan
görmeyipsen: görmedin mi?
Ceylanın anavatanı Kuzey Afrikadır. Bazı Batı Asya bozkırlarında da rastlanır. Ceylanlar çoğunlukla sürü halinde yaşar. Bazen erkek, dişi ve yavru halinde çekirdek aile olarak da görülebilirler. Ceylanlar dağlarda yırtıcı hayvanlara karşı güç oluşturabilmek için elli atmış başlık guruplar halinde gezerler. Ceylanın rengi bulunduğu yerde kendini kamufle etmesini sağlar.
Ceylanlar, öğlenden sonraları geviş getirirken, aralarından birini nöbetçi bırakırlar. Nöbetçi ceylan hem otlamaya devam eder hem de çevreyi kollar. Erkek ceylanlar, dişilerini korur. Tehlike sezen ceylanlar hemen kaçarlar. Aslında sanıldığı kadar ürkek olmayan ceylanlar insana saldırmazlar. Erkek ceylanlar, dişileri elde etmek için aralarında dövüşür. Dişi ceylanın gebelik süresi altı aydır. Bir batında tek yavru doğurur. Yavrusunu bir yıl boyunca yanından hiç ayırmaz. İnsanlar, ceylanları eti ve derisi için avlar. Ceylan derisi işlenerek kâğıt haline getirilip üzerine yazı yazılabilir. Kütüphanelerimizde ceylan derisi üzerine yazılmış Kur’an-ı Kerîmler vardır. Ceylanlar evcilleştirilebilir. Ancak soğuk iklimlere götürmemek gerekir. Soğuğa dayanamazlar.
