Bir sahil kenti çocuğu olarak tüm çocukluğum deniz kenarında geçti. Hele ilk hatırladığım evimiz denize o kadar yakındı ki denizi evimizin bahçesi, dalgaların beyaz köpüklerini bahçemizin gülleri sanırdım. Yaz boyunca bütün günümü geçirdiğim deniz kenarındaki kumların ve çakılların arasından topladığım deniz kabuklarından oluşan zengin bir koleksiyonum vardı. Güneşin ışınları vurdukça gökkuşağının yedi rengini veren içi sedefli midye kabukları, Hayat ve Ses mecmualarında resimlerini gördüğüm yelpazeleri andıran deniztarakları, anneannemin tespihinin imamesi gibi uzun ve sedefli deniz minareleri, kulağıma tutuğum zaman dalgaların hışırtısını işittiğim helezon şeklinde ve içi cilalanmış gibi parlayan denizkulakları ve daha niceleri… Hatta içi sedefli midye ve istiridye kabuklarımı acaba içlerinde inci oluştu mu diye zaman zaman kontrol ederdim.
Ancak o zamanlar onların, denizin içinden minik kollarımla uzanabildiğim derinlikten çıkardığım rengârenk ve saydam deniz taşlarından farklı olduklarını, bir canlının bedeninin bir parçası olduklarını bilmediğimden deniz kabuklarına süs eşyası muamelesi yapardım. Oysa onların hepsi denizin içinde iken tıpkı insan gibi canlı, hareket eden, beslenen, üreyen, bir tehlike ile karşılaştığında korkan, ölürken can acısı çeken varlıklardı.
Çocukken bunu bilmesem de hiçbir zaman bir deniz kabuğunu denizin içinden çıkarıp çakıllara atarak ölümüne sebep olmadığım için çok mutluyum. Zaten o zamanlar hiç kimse deniz kabuklarını denizden toplayıp karada öldürerek süs eşyası yapmakta kullanmazdı. Sadece dalgalarla sahile vuran ancak denize dönemediği için kendiliğinden ölerek kum ve çakılların arasında kuruyup kalmış deniz kabukları toplanırdı.
Fakat ilerleyen zamanla ters orantılı olarak merhamet duygusu azalan insanlara kendiliğinden karaya vurarak ölmüş deniz kabukları, denizyıldızlarının miktarı kâfi gelmedi. Artık bu sevimli deniz canlıları, saatlerce kumları ve çakılları eşeleyerek onların çoktan kurumuş kabuklarını toplayarak eteğine dolduran küçük çocukların masum oyuncakları olmaktan çıktı. Gözlerini para hırsı bürümüş olan yetişkinler, her biri Allah (c.c.)’ın yarattığı harikalardan birer örnek olan bu canlıların kabuklarının ticaretini yapmak için, giderek daha fazla kazanmak için deniz kabuklarını acımasızca katletmeye başladılar. Onları, yaşam alanları olan denizden ağlarla yakalayarak, yuva edindikleri kayalardan bıçaklarla kazıyarak karaya fırlattılar. Deniz suyundan mahrum kalan bu güzel hayvancıklar, kumların, çakıllarında üzerinde soluksuz kalarak topluca can verdiler.
Sonra içlerinde ki cansız bedenleri kurusun ve kabuklarından ayrılsın diye güneşin altında bırakıldılar. Kuruduktan sonra kabuklarını tutkallarla birbirine yapıştırarak süs eşyaları, biblolar, delerek küpeler ve kolyeler yaptılar. Onları özellikle denizsiz ülkelerden gelen turistlere satarak kanlı servetler edindiler. Bir canlıya bunca vahşeti ancak insan yapabilirdi.
Yazıma güzelliği yüzünden en çok katledilen deniz canlılarından olan denizyıldızının biyolojisini anlatan bir metinle son vermek istiyorum. Eminim onu okuduktan sonra buzdolabınızın kapağında veya evinizin bir yerinde kurutulmuş bir denizyıldızı varsa artık ona bakamayacaksınız.
Başak Ayçin Büyükkurt [Dönmez]
DENİZ YILDIZI
“Denizyıldızı, hayvanlar aleminin derisi dikenliler şubesine bağlı Asteroidea sınıfından olan deniz omurgasızlarına verilen ortak ad. Balıklarla az da olsa benzerlik gösterdiğinden nadiren yıldızbalığı olarak da adlandırılır. En tipik denizyıldızları beş kolludur ve bu kollar ile ortadaki gövde diskinin üstü sert dikenlerle kaplıdır.
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia (Hayvanlar)
- Şube: Echinodermata (Derisi dikenliler)
- Sınıf: Asteroidea (Denizyıldızları)
- Takımlar
- Brisingida (100 tür)
- Forcipulatida (300 tür)
- Paxillosida (255 tür)
- Notomyotida (75 tür)
- Spinulosida (120 tür)
- Valvatida (695 tür)
- Velatida (200 tür)
Karaya vurmuş bir denizyıldızına daha ilk bakışta bu ilginç hayvanın adının nereden kaynaklandığı hemen anlaşılır. Derisidikenlilerden olan denizyıldızının görünümü, ortadaki bir diskin çevresinden ışınsal olarak uzanan kollarıyla gerçekten bir yıldız motifini andırır. Çünkü bazı türlerde kol sayısı değişirse de tipik bir denizyıldızının beş tane kolu vardır. Bu kolların ve ortadaki gövde diskinin üstü genellikle kemiksi levhalarla, kısa dikenlerle ve küçük kıskacımsı organlarla kaplıdır. İçi oyuk olan kolların alt yüzeyinde ise bir oluk boyunca sıralanmış çok sayıda kısa ve ucu kapalı borucuk bulunur. Bunlar denizyıldızının hem yer değiştirmesini, hem de avlanmasını sağlayan "tüp ayak"larıdır.
Tüp ayakların hepsi gövdenin içini ağ gibi saran bir boru şebekesiyle bağlantılıdır. Gövde diskinin üst yüzeyindeki küçük bir delikten içeriye çekilen su önce bu boruları, sonra tüp ayakları doldurarak ayakların gerilip dışarıya doğru uzamasını sağlar. Tüp ayaklar içeriye çekildiği zaman da su girdiği yoldan dışarı atılır. Bazı denizyıldızlarının tüp ayaklarının ucunda sert yüzeylere sıkıca tutunabilen birer çekmen (vantuz) bulunur.
Denizyıldızının başlıca besini mercan polipleri, derisidikenlilerin öbür üyeleri ve midye, istiridye gibi yumuşakçalardır. Denizyıldızı bir midye ya da istiridye bulduğunda önce kollarıyla hayvanın çevresini sarar ve kabuğun iki yarısını (çenetleri) birbirinden ayırmak için tüp ayaklarıyla sıkıca tutunarak çekmeye başlar. Yumuşakçanın çenetlerini birbirine bağlayan kaslar çok güçlüdür; ama saatlerce aynı kuvvetle çeken denizyıldızına uzun süre direnemez ve sonunda kabuk açılır. Denizyıldızı kabuğun içindeki bu yumuşak hayvanı yemek için midesini ağzından dışarı çıkarır ve avının üstünü midesiyle örterek sindirene kadar öylece kalır. Derisidikenlilerin hemen hepsinde olduğu gibi hayvanın ağzı gövdenin alt yüzünde, boşaltım deliği (anüs) ise üsttedir.
Denizyıldızlarının bütün denizlere dağılmış 1.800 kadar türü vardır. Genellikle canlı renklerle bezenmiş olan bu türlerin çoğu Büyük Okyanus'un kuzeyinde, bazıları 6.000 metreye varan derinliklerdeki deniz tabanında çamura gömülü olarak yaşar.
Denizyıldızlarının gövde disklerinin büyüklüğü, kollarının sayısı ve uzunluğu türden türe değişir. Kolların iki ucu arasındaki uzaklık genellikle 20 cm kadardır; ama kol açıklığı 1 santimetreyi ancak bulan ya da 60 santimetreyi geçen türlere de rastlanır. Orta Amerika'nın batı kıyılarında yaşayan kısa kollu, geniş gövdeli denizyıldızlarında ise kol sayısı 50'yi bularak rekor düzeye ulaşır. Denizyıldızlarında kopan bir kol yeniden uzar, hatta bazı türlerde kopmuş küçük bir kol parçasından yeni bir birey gelişebilir.
En ilginç türlerden biri de ılık denizlerde yaşayan ve mercan polipleriyle beslenen dikentaçlı denizyıldızıdır (Acanthaster plancı). Kol sayısı 12 ile 19 arasında değişen, kol açıklığı ise 60 santimetreyi bulan bu denizyıl-dızının battığında acı veren dikenleri sümüksü bir maddeyle kaplıdır. Bu denizyıldızı ilk kez 1960'larda aşırı sayıda çoğalarak Avustralya'nın Büyük Set Resifleri'ndeki mercan kayalıklarına zarar vermeye başladığı zaman dikkatleri üstüne çekti. O yıllarda bu hayvanlar o kadar çoğaldılar ki bazen metre kareye 15 denizyıldızı düşüyordu. Mercan kayalıkları için tehlike yaratan bu çoğalmayı engellemek üzere pek çok denizyıldızı öldürüldü. Ama sonradan bu nüfus patlamalarının yaklaşık 70 yılda bir gerçekleştiği ve bir süre sonra çoğalmanın normal düzeye indiği anlaşıldı. Üstelik dikentaçlı denizyıldızı da ürkütücü görünümüne karşılık bazı deniz hayvanlarına yem olduğu için, bu saldırganlar denizyıldızının aşırı çoğalmasını engelleyerek doğal dengenin yeniden kurulmasına yardımcı olur.”
Kaynak: http://www.msxlabs.org/forum/hayvan-turleri/243378-denizyildizi-asteroidea.html#ixzz1pw2XEAuD
